ตอนนี้มีการพูดถึง เรื่องต่างชาติมองคนไทยถูก “brainwashed” หรือ ถูกล้างสมอง กัน ผมเลยนึกถึงการพูดคุยกับเพื่อนฝรั่งเมื่อหลายปีมาแล้วระหว่างมื้อเย็น การพูดคุยวกมาที่สถาบันพระมหากษัตริย์ เขาถามอย่างสุภาพ เหมือนอย่างที่คนตะวันตกคิด ว่า คนไทยนับถือพระมหากษัตริย์ขนาดนี้ เป็นเพราะการ PR ที่ดีเลิศ และการปิดกั้นโดยกฏหมายไม่ให้วิจารณ์ทางลบหรือเปล่า

ผมอดยิ้มไม่ได้ เราสนิทกันพอที่เขารู้ว่า คำถามแบบนี้ผมคงไม่อึดอัดทีจะตอบเขา

ผมบอกว่า เรื่องการ PR นั้นย่อมมีแน่ และเป็นการประชาสัมพันธ์ที่ดีเยี่ยมครอบคลุมสื่อทุกรูปแบบด้วย บางคนบอกว่าเป็น propaganda (โฆษณาชวนเชื่อ) ด้วยซ้ำไป

แต่ผมตั้งข้อสังเกตให้เขาว่า สิ่งใดๆในโลกนี้ก็ตาม ต่อให้ได้โฆษณาประชาสัมพันธ์ชั้นยอด ภาพพจน์สวยงาม แต่ถ้าไม่ดีจริง อย่างมากก็ทำให้คนแห่กันเคลิ้มไปสักพัก ไม่นานก็รู้ความจริง ไม่มีทางรอด ของไม่ดีจริง โฆษณาก็ช่วยไม่ได้

แต่ถ้าหาก ไม่ใช่คนไม่กี่คน แต่เป็นคนจำนวนหลายสิบล้าน ยังมีความนิยมต่อเนื่องในเรื่องหนึ่ง เป็นเวลานานถึง 70 ปีได้ คงไม่ใช่เพราะโฆษณาประชาสัมพันธ์แน่

โดยเฉพาะคนเหล่านั้นไม่ใช่คนโง่ พวกเขาผ่านมาหลายสมัย ตั้งแต่ยุคที่เป็นประเทศยากจนด้อยพัฒนา สร้างตัวจนมาถึงประเทศระดับ upper-middle income country (ประเทศรายได้ปานกลางระดับสูง)  ภายในไม่กี่สิบปี ย่อมอธิบายอะไรได้อยู่

เพื่อนฝรั่งผมพยักหน้า เขานิ่งคิดไปแวบหนึ่ง และเอ่ยต่อแบบไม่เต็มเสียง แบบค่อนข้างเกรงใจ

“แล้วเรื่องกฎหมายล่ะ คนไทยพูดได้แต่ทางบวกนี่”

“นั่นคือกฏหมาย ที่บังคับใช้ได้ในที่สว่าง” ผมตอบด้วยน้ำเสียงสบายๆ ไม่อยากให้เขาต้องเกร็ง “แต่คุณอยู่เมืองไทยสักพักมาแล้ว พอสนิทกับคนไทยมากๆ คุณก็คงรู้ว่า ไม่ได้หมายความว่า พวกเขาจะไม่รู้ว่าอะไรเป็นอะไร”

เขาหัวเราะชอบใจ “เออจริงสินะ ใช่ๆ”

ผมฉวยโอกาสพูดต่อระหว่างเขายกเบียร์ขึ้นดื่ม “คนไทยไม่ได้นับถือในหลวงเพียงเพราะเป็น king แต่เรานับถือเพราะในหลวงเป็น very good king และที่สำคัญ เราไม่ได้มองท่านว่าเป็นสมมติเทพเหมือนคนสมัยโบราณ คนไทยมองว่า ท่านคือ father figure ( ภาพลักษณ์ของความเป็นพ่อ ) ต่างหาก และนั่นเกิด emotional connection (ความเชื่อมต่อทางอารมณ์ ) ที่มีพลังมาก”

“คนตะวันตกชอบคิดว่า คนไทยงมงายมองเห็น king เป็นเทพเจ้า นั่นมันวิธีมองแบบฮอลลีวู้ด มันดูโรแมนติกดีที่ต่างชาติมองประเทศตะวันออกในอารมณ์นั้น แต่นี่มันโลกจริง คนสมัยใหม่เป็นหลายสิบล้านที่ไหนจะพร้อมกันเชื่ออย่างนั้นได้”

“ขึ้นชื่อว่า king ไม่ได้หมายความว่า คนไทยจะ set default ( ถูกปลูกฝังตั้งแต่เกิดมา) นับถือโดยไม่มีเงื่อนไข ดูจากประวัติศาสตร์ไทย ก็ยังมีพระมหากษัตริย์หลายพระองค์ที่ถูกตำหนิเสียๆหายๆ จากประวัติศาสตร์ ในพงศาวดาร* ยังมีการประนามว่ากษัตริย์บางพระองค์ เป็นคนบาป ไร้ศีลธรรม อ่อนแอ สารพัดจะว่าแรงและด่าตรง ในหนังสือเรียนก็ยังมีพูดถึง”

เพื่อนผมพูดแทรกขึ้นมาทันที “งั้นผมว่า พวกคุณนี่ก็โหด (so cruel) ไม่เบานะ”

“หา.. ทำไมงั้นล่ะ”

เพื่อนฝรั่งผมตอบอย่างจริงจัง ว่า

“พระมหากษัตริย์ไทยคงเป็น king ที่เป็นยากที่สุดในโลก เพราะคนไทยคาดหมายว่า ต้องทำงานมากมายให้ได้ผลงานที่จับต้องได้ ต่างจาก king ที่อื่นๆ ที่เพียงแต่ทำตัวให้น่านับถือก็พอแล้ว ผมว่า ว่าไปแล้ว พวกคุณคนไทยนี่ demanding กับ king ( เรียกร้องต่อพระมหากษัตริย์) ที่เดียวละ”

เขาหยิบแก้วเบียร์จะดื่มต่อ แล้วถือค้างไว้ หันมาพูดว่า

“Or in the other words : so demanding to your father”

(“หรือในอีกความหมายหนึ่ง : เรียกร้องจากพ่อของคุณ มากมายนัก “)

(* พงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับโรงพิมพ์หมอบรัดเล, เทศนาจุลยุทธกาลวงศ์, พงศาดารกรุงศรีอยุธยาฉบับภาษามคธ, พระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา)

ที่มา