“ใครอภิวัฒน์”  เขียนโดย  วิมล ไทรนิ่มนวล

นักโทษการเมืองของ “คณะราษฎร” รุ่น ๒๔๗๖ นั้น มีทั้งนายพล นายพัน นายร้อย เจ้าคุณ คุณหลวง คุณพระ หม่อมเจ้า หม่อมราชวงศ์ หม่อมหลวง และอายุก็แตกต่างกัน

เพื่อนร่วมห้องของ สอ เศรษฐบุตร มีอาทิ ม.ร.ว. นิมิตรมงคล นวรัตน นายเชื้อ ชมวิทย์ และหลวงสรสิทธยานุการ (สิทธิ แสงชูโต)

ตอนที่ “สอ เศรษฐบุตร” ต้องโทษคุมขังตลอดชีวิตนั้นเขาอายุแค่ 30 ปี จึงเหลือเวลาอีกมากกว่าชีวิตจะจบสิ้น เขาจึงคิดที่จะทำงานที่เขารัก เช่นเดียวกับคนอื่นๆ

มหาเสวกโท หม่อมเจ้าสิทธิพร กฤดากร ผู้มีชาติวุฒิคุณวุฒิสูงสุด สอนภาษาอังกฤษและวิชาการกสิกรรมบนที่ดอนโดยใช้พื้นซีเมนต์ต่างกระดานดำ ท่านเป็นเจ้าของวลีอันลือชื่อ “เงินทองเป็นของมายา ข้าวปลาเป็นของมีจริง”นาวาเอก พระยาศราภัยพิพัฒ ศึกษาภาษาจีนกลางจากนักโทษชาวจีนที่ต้องคดีคอมมิวนิสต์ จนอ่านเขียนได้คล่องแคล่ว
ส่วนหลวงสรสิทธยานุการ ก็สอนภาษาญี่ปุ่นให้แก่นายทหารหนุ่ม ๆพระ มหาเมฆ อำไพจริต เปรียญธรรม ๙ ประโยค จะห่มผ้าเฉวียงบ่าแสดงธรรมแก่เพื่อนผู้ร่วมทุกข์ เกิด แก่ เจ็บ ตายสอ เศรษฐบุตร เขียนปทานุกรมอังกฤษ โดยมีชวลิต ปริยานนท์ เด็กหนุ่มร่างใหญ่ นั่งกางสมุดอยู่บนลังไม้ คอยจดถ้อยคำอันพรั่งพรูของเขาลงสมุดด้วยดินสอเส็ง ลางคูลเสน (ขุนสินาดเสนีย์) ทม ปิยะพงศ์ พัฒน์ อรรถจินดา ม.ร.ว. นิมิตรมงคล อรุณ บุนนาค ม้วน ชูนาค ประเสริฐ คชมหิทธิ์ ช่วยกันเรียบเรียงอันดับความหมาย ตลอดจนตรวจทานและคัดลอกใหม่ให้สะอาดงดงาม

เป็นคณะสร้างปทานุกรมภาษาอังกฤษเป็นไทยฉบับใหญ่ที่สุดของเมืองไทย โดยใช้เวลาถึง 11 ปี และใช้สถานที่เขียนที่เป็นคุกถึง 3 แห่ง

ตุลาคม ๒๔๘๐ โรงพิมพ์กรุงเทพบรรณาคารก็ได้ประกาศจัดพิมพ์ปทานุกรมอังกฤษเป็นไทยออกจำหน่ายเป็นรายสัปดาห์ สัปดาห์ละ ๓ ยก หรือ ๒๔ หน้า เป็นหนังสือประมาณ ๑๐๐ เล่ม หรือ ๒,๔๐๐ หน้า เย็บรวมเป็นเล่มใหญ่ได้ถึง ๒ เล่ม

นี่คือ “คณะอภิวัฒน์” สังคมไทยของจริง

เป็นการอภิวัฒน์ด้านสติปัญญา วิชาการ

ไม่ใช่ด้วยกำลังอาวุธ

ไม่มีการเข่นฆ่าทำลายล้างชีวิตใคร

ไม่มีการยึดทรัพย์สินของใคร

ไม่เป็นเผด็จการทรราช

ตรงกันข้าม พวกเขากลับสร้างประโยชน์อันยิ่งใหญ่และเป็นมรดกให้สังคมไทยมาจนวันนี้

(ข้อมูลจากหนังสือสารคดี ความเห็นเป็นของผม)

ขอบคุณเจ้าของภาพครับ