“ตรีศูล” ซึ่งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ ส่งไปเป็นของทูลพระขวัญตอบแทนที่พระจักรพรรดิฟรันซ์ โจเซฟ แห่งออสเตรีย ส่งของทูลพระขวัญมาถวาย ปัจจุบันจัดแสดงที่ Weltmuseum Wien กรุงเวียนนา ประเทศออสเตรีย
——————
อาจารย์เผ่าทอง ทองเจือ ผู้เชี่ยวชาญด้านวัฒนธรรม โพสต์เฟซบุ๊กส่วนตัว Paothong Thongchua เอ่ยปาก ชม ตรีศูล ที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว(ร.๕) ส่งไปเป็นของทูลพระขวัญตอบแทนที่พระจักรพรรดิฟรันซ์ โจเซฟ แห่งออสเตรีย ส่งของทูลพระขวัญมาถวาย ว่า
“มหัศจรรย์ที่สุดในชีวิตที่ได้เห็นครับ ตรีศูลซึ่งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๕ ส่งไปเป็นของทูลพระขวัญตอบแทนที่พระจักรพรรดิฟรันซ์ โจเซฟ ส่งของทูลพระขวัญมาถวาย ปัจจุบันจัดแสดงที่ welt museum wien” พิพิธภัณฑ์ในกรุงเวียนนา ประเทศออสเตรีย
“ตรีศูล ศาตราวุธของเทพเจ้าผู้ยิ่งใหญ่”
ตรีศูล (Trishula) ในภาษาสันสกฤตมีความหมายว่าหอกสามเล่ม จัดเป็นอาวุธที่อยู่ในประเภทหอกสามง่าม (Trident) หอกสามง่ามเป็นอาวุธที่มนุษย์ประดิษฐ์ขึ้นมาตั้งแต่สมัยโบราณ ในยุคแรก ๆ ถูกใช้เป็นเครื่องมือในการจับปลา ต่อมาถูกพัฒนาเป็นอาวุธที่ใช้ในการทำศึกสงคราม ตามคติความเชื่อในศาสนาฮินดู ตรีศูลเป็นศาสตราวุธประจำกายของพระศิวะ มหาเทพผู้ยิ่งใหญ่ของฮินดู
ตรีศูล (Trishula) ในภาษาสันสกฤตมีความหมายว่าหอกสามเล่ม จัดเป็นอาวุธที่อยู่ในประเภทหอกสามง่าม (Trident) หอกสามง่ามเป็นอาวุธที่มนุษย์ประดิษฐ์ขึ้นมาตั้งแต่สมัยโบราณ ในยุคแรก ๆ ถูกใช้เป็นเครื่องมือในการจับปลา ต่อมาถูกพัฒนาเป็นอาวุธที่ใช้ในการทำศึกสงคราม ตามคติความเชื่อในศาสนาฮินดู ตรีศูลเป็นศาสตราวุธประจำกายของพระศิวะ มหาเทพผู้ยิ่งใหญ่ของฮินดู
ในตำนานกล่าวว่าตรีศูลเป็นอาวุธที่ใช้ตัดพระเศียรของพระพิฆเนศวร และเป็นอาวุธที่ใช้ทั้งในการสร้างจักรวาลและทำลายจักรวาล ซึ่งถือว่าเป็นอาวุธที่มีพลานุภาพสูง กล่าวกันว่าปลายแหลมทั้งสามของตรีศูลแทนตรีเอกานุภาพ — การสร้าง การรักษา และการทำลาย หรือแทน อดีต ปัจจุบัน และอนาคตตรีเป็นอาวุธข้างกายของเทพเจ้าในหลายตำนานไม่เพียงแต่ในศาสนาฮินดูเท่านั้น ตามตำนานของชาวกรีกและโรมัน
ตรีเป็นอาวุธประจำตัวของเทพเจ้าโพไซดอนหรือเทพเนปจูน ซึ่งเป็นเทพเจ้าแห่งท้องน้ำท้องทะเล จากตำนานเทพโพเซดอนมีอำนาจที่จะสามารถดลบันดาลให้เกิดพายุหรือความสงบในท้องทะเลได้ และสามารถบันดาลให้เกิดแผ่นดินไหว เพียงแค่ปักตรีลงบนพื้นดินโลกก็จะเกิดการสั่นสะเทือน แผ่นดินจะแยกออกจากกัน หรือเพียงแค่กวัดแกว่งตรีลงบนทะเล น้ำทะเลก็จะปั่นป่วน เกิดพายุ คลื่นลูกใหญ่เท่าภูเขา และเป็นเหตุให้โลกสั่นสะเทือน
จากตำนานนี้ เทพโพไซดอนจึงได้รับสมญานามว่า “ผู้เขย่าโลก” (Earthshaker) และเมื่อยามเทพโพไซดอนต้องการให้เกิดความสงบ ก็เพียงแค่ยื่นพระหัตถ์ออกไป ก็สามารถทำให้คลื่นลมทะเลสงบลงได้ในบางตำนานตรียังเป็นหนึ่งในเทพอาวุธของพระวิษณุหรือพระนารายณ์อีกด้วย จากคติความเชื่อในปัจจุบัน ตรีศูลถือเป็นสัญลักษณ์ของความร่ำรวย อำนาจ และการชนะเหนืออุปสรรค์ทั้งปวง
นอกจากนี้ ตรีศูลยังได้ถูกนำมาใช้อยู่ในสัญลักษณ์ประจำ “ราชวงศ์จักรี” ซึ่งรัชกาลที่ ๑ ได้ทรงกำหนดนามของพระบรมราชจักรีวงศ์ว่า “ จักรี ” (คำว่า “จักรี” พ้องเสียงกับจักรและตรี) เนื่องจากทรงมีพระราชดำริว่าสมเด็จพระปฐมบรมราชชนก ทรงมีตำแหน่งเจ้าพระยาจักรีเมืองพิษณุโลก พระองค์ท่านเองก็เคยได้รับสถาปนาเป็นเจ้าพระยาจักรีเช่นกันในสมัยกรุงธนบุรี
ดังนั้นเพื่อเป็นนิมิตรหมายจึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างดวงจักร และ ตรีศูล เป็นสัญลักษณ์ประจำพระบรมราชวงศ์จักรีขึ้น จักรและตรีศูล ทำด้วยเหล็กผสม จักรมีเส้นผ่าศูนย์กลาง ๑๗.๕ เซนติเมตร คร่ำทองเป็นลายจักร ที่คมของจักรเลี่ยมทองคำโดยรอบและถอดขอบที่เลี่ยมออกได้ ตรีศูลวัดจากปลายด้ามถึงยอดพระแสงองค์กลาง ๕๑ เซนติเมตร ด้ามหุ้มทองคำ สลักลายตลอด ปลายด้ามฝังทับทิม ที่คอพระแสงองค์กลางหล่อรูปพระนารายณ์ทรงครุฑคร่ำลายทองติดตรึงกับพระแสงองค์กลางทั้งสองด้าน เสร็จแล้วได้โปรดเกล้าฯ ให้นำเข้ามณฑลพิธีในการประกอบพระราชพิธีปราบดาภิเษกขึ้นเป็นพระมหากษัตริย์ของพระองค์
พระจักรพรรดิฟรันซ์ โจเซฟ แห่งออสเตรีย
“ตรีศูล” ลักษณะเป็นหลาวสามง่าม เรียกสั้นๆ ว่า “ตรี” ด้ามเป็นทองคำลงยาสี ตรงง่ามเป็นตราแผ่นดินในสมัยรัชกาลที่ ๕ มีมกรคายง่ามออกซ้าย ขวา ใบมีดเป็นงานคร่ำทอง
Weltmuseum Wien พิพิธภัณฑ์แห่งนี้ปิดปรับปรุงไปหลายปี เปิดให้ชมได้มาราวเดือนกว่านี้เอง
[ขอขอบคุณภาพและข้อมูลจาก Pakorn Kittitharo]
